Dit voorjaar, met een uitnodiging als spreker voor twee HB-café’s en een symposium, staat er veel voor mij in het teken van hoogbegaafdheid. Dit deed me realiseren dat ik eigenlijk niet eerder heb gedeeld wat mijn relatie is met hoogbegaafdheid. Ik schreeuw het namelijk niet van de daken, maar voel me comfortabel om het uit te spreken als het zinvol is in de context. Zo ook in mijn begeleidingswerk: ik richt me niet exclusief richt op HB’ers, maar door de manier waarop ik mijzelf presenteer vinden we wel herkenning in elkaar. Omdat het nu de week van de hoogbegaafdheid is, vind ik dit een goede aanleiding om hier iets meer over te vertellen.  

Zoals wel vaker voorkomt, bij het horen/lezen van het woord ‘hoogbegaafd’ had ik eerder nooit het idee dat dit over mij ging. Maar in 2017 kreeg ik interesse in de theorie van positieve desintegratie en het werk van Dabrowski en werd ik geïntroduceerd in een netwerk met veel aandacht voor HB. Ik leerde dat HB’ers vaak herkenning vinden in de theorie, zeker op het gebied van de overprikkelbaarheden. Leuk, dacht ik, deze HB’ers in mijn netwerk, interessante mensen! Nog steeds had ik niet het idee dat dit over mij ging.

In dezelfde tijd had ik veel moeite om als ondernemer verbinding te vinden met het juiste publiek, maar het was heel opvallend dat juist onder HB’ers veel mensen enthousiast waren over mijn werk met de stem en mijn muziek. Het ging pas echt lopen met mijn bedrijf toen ik door de spiegeling van deze anderen een beter beeld kreeg van wie ik was, wat ik wilde neerzetten in de wereld en hoe ik dat wilde uitdragen.

Een concreet voorbeeld: waar ik eerder had geleerd dat je als ondernemer dingen niet te complex moet maken en moet communiceren met krachtige beelden en weinig tekst, heeft dat voor mij altijd onvolledig gevoeld. Bepaalde dingen zijn nu eenmaal complex, en ik wil die complexiteit graag delen want die vind ik juist zo mooi en interessant! Voor mij is het belangrijk om volledig te zijn en dat gaat bijvoorbeeld gepaard met veel tekst: een zeer uitgebreide website, blogpost van meer dan 3000 woorden en een boek van 256 pagina’s. Veel mensen zijn dan al lang afgehaakt.

Maar dat geldt dus niet voor iedereen, blijkt. Er zijn genoeg mensen die wel dol zijn op veel tekst! Dit gegeven heeft me gesterkt om veel authentieker te communiceren; congruent met wie ik ben en wat ik belangrijk vind. Sinds ik geen concessies meer heb gedaan op het gebied van complexiteit in mijn zakelijke communicatie, kwam mijn bedrijf pas écht tot bloei. Ik sprak ineens de voor mij juiste doelgroep aan, en die bestond voor een aanzienlijk deel uit HB’ers. Maar wat zegt dat dan over mij, ben ik dan ook HB?

Er is een periode geweest waarin ik veel heb gelezen over HB en naar bijeenkomsten ben geweest. Hierdoor heb ik meer context gekregen bij mijn persoonlijke ervaringswereld, en die wereld heeft best veel overlap met wat we doorgaans verstaan onder HB. Ik vind het prettig dat ik in HB een begrip heb gevonden dat – hoewel altijd onvolledig – iets zegt over een bepaald stukje persoonlijke gedeelde beleving van mij met anderen. Want als er iets onmogelijk is, is het om je persoonlijke beleving (want, o zo ontzettend persoonlijk) letterlijk te verwoorden aan anderen. Al gebruik je nog zoveel woorden, niemand zal iets exact zo kunnen ervaren als het voor jou is geweest, vanuit jouw bewustzijn. Als we over bepaalde, gemeenschappelijke, menselijke eigenschappen willen praten, is een begrip als HB dus best handig.

Ondanks dat is HB geen label waar ik identificatie uithaal. An sich geeft het me geen recept voor een betekenisvol, waardengericht leven. Als ik alleen ben met mezelf, ben ik er niet mee bezig. Het wordt pas belangrijk in relatie tot anderen. De essentie van HB komt voor mij neer op het volgende: het is een ijkpunt op een spectrum van waaruit ik op bepaalde momenten – maar zeker niet altijd – perspectief neem ten opzichte de buitenwereld. Wetende dat ik op bepaalde punten bepaald géén gemiddeld mens ben, word ik me op die momenten bewust dat mijn persoonlijke beleving anders is dan die van vele anderen, en op welke manier die anders is. Dit bespaart me tegenwoordig heel veel frustratie, onbegrip, eenzaamheid, ongeduld en conflict ten opzichte van vroeger.

Dit ijkpunt geeft me óók beter zicht op de mensen bij wie mijn belevingswereld mogelijk aansluit. Het Instituut Hoogbegaafdheid Volwassenen en Stichting Hoogbegaafd vind ik fijne plekken om mensen te ontmoeten en ik ben dankbaar dat ik hier een geïnteresseerd publiek vind om de dingen te delen waar ik enthousiast over ben. Met veel plezier geef ik voor het IHBV op vrijdag 4 april een interactieve workshop in Eindhoven over stemgebruik, en op zaterdag 12 april verzorg ik tijdens het symposium van Stg. Hoogbegaafd in Doorn een inspiratiesessie over creativiteit als drijvende kracht voor persoonlijke groei. Beide evenementen zijn uitverkocht.

Dit wat betreft mijn eigen relatie tot HB, maar tot slot nog even dit. Er is steeds meer aandacht voor HB in het onderwijs, op het werk, in de spreekkamer van de arts, om maar een paar plekken te noemen. Dat is goed nieuws. Maar ik denk dat het ook goed is om stil te staan bij de reden waaróm HB in deze contexten problematisch kan zijn, namelijk omdat er weinig (steeds minder?) ruimte is voor variaties die afwijken van de ‘gemiddelde mens’.

Onze systemen zijn gebaat bij standaardisatie: de zorg, het onderwijs en het arbeidsleven zijn zodanig ingericht op een fictief gemiddelde, de norm. Wie hiervan afwijkt heeft vaak pech. Dit komt natuurlijk voort uit een behoefte aan efficiëntie. Maar de bijvangst is dat bepaalde mensen die binnen die systemen moeten functioneren zich in allerlei bochten moeten wringen om niet buiten de boot te vallen, of eraan onderdoor gaan. Ik denk hierbij naast HB ook aan andere, overlappende persoonlijke belevingswerelden, zoals ADHD en autisme.

Hoe minder ruimte er is voor variaties binnen het mens-zijn, hoe groter de behoefte aan labels. Labels kunnen heel bevrijdend zijn, maar ook heel beperkend. Hoe zou het zijn als we elkaar ontmoeten vanuit openheid, zonder oordeel, met oprechte nieuwsgierigheid naar de belevingswereld van de ander? Als we recht doen aan de diversiteit van het mens-zijn, in alle mogelijke variaties, zouden we dan minder belang kunnen hechten aan al die labels, ze misschien zelfs kunnen overstijgen?