Staan vrouwenstemmen met 1-0 achter?

Zijn we écht geneigd om lagere stemmen beter te waarderen? Laten we daar eens dieper op ingaan. Volgens de polyvagaaltheorie wordt ons gevoel van veiligheid bepaald door signalen die we ontvangen van mensen uit onze omgeving: gezichtsuitdrukking, lichaamstaal en stemgeluid. En als de prosodie (ritme, intonatie enz.) van onze eigen stem veiligheid communiceert, voelen anderen zich aangetrokken om naar ons te luisteren. Het stemgebruik waar we het hier over hebben, bestaat uit tonen uit het frequentiële middengebied dat we horen in de normale spreekstem. Bij zowel mannen als vrouwen. Terwijl ons zenuwstelsel veel hogere en lagere frequenties juist als bedreigend kan ervaren: gillen en grommen.

Lagere stemmen worden dus niet automatisch als beter ervaren, er is een sweet spot binnen het frequentiebereik. En eigenlijk is het juist precies tegenovergesteld. Heb je ooit wel eens geprobeerd om een huilende baby te kalmeren met je stem? Waarschijnlijk deed je dit niet met je allerlaagste tonen. Ik durf te wedden dat je juist de hogere tonen binnen je stem hebt gebruikt, iets wat mensen intuïtief doen wanneer ze tegen kinderen of dieren praten. En terecht, want onderzoek toont aan dat baby’s de voorkeur geven aan langzamer, hoger stemgebruik (ook wel parentese genoemd), omdat ze dan beter de klanken kunnen onderscheiden waarmee woorden worden gevormd.

Als het bovendien om zingen gaat, zijn hoge stemmen juist erg geliefd bij het publiek. Neem bijvoorbeeld in opera de coloratuursopranen die ‘de koninging van de nacht’ kunnen zingen, zangeressen als Mariah Carey en Minnie Riperton die veelvuldig gebruikmaken van hun fluitregister, en last but not least de vele mannelijke popsterren die vooral in hun hoogste register (falsetstem) zingen: The Bee Gees, Marvin Gaye, Curtis Mayfield, Michael Jackson, Prince, Justin Timberlake, Bruno Mars, The Weeknd, Bon Iver, Pharrell Williams… om er maar een paar te noemen. Er is absoluut geen bewijs dat we biologisch gezien de voorkeur geven aan lagere stemmen.

Lage stemmen als de culturele status quo

Echter, cultureel gezien denk ik wel dat we lagere stemmen (mannenstemmen dus) als sterker, betrouwbaarder en meer competent beschouwen. En om voor de hand liggende redenen: duizenden jaren lang waren wetenschap, politiek en spreken in het openbaar bijna uitsluitend het domein van mannen. Het is dus geen verrassing dat we mannenstemmen zijn gaan associëren met leiderschap, autoriteit, vertrouwen, competentie en kracht, omdat vrouwen simpelweg niet dezelfde kansen kregen. Pas sinds de laatste vijftig of zestig jaar raken we er geleidelijk aan gewend om sterke, competente, deskundige en betrouwbare vrouwen te horen die zichzelf als zodanig presenteren. En op dat pad krijgen vrouwen niet gemakkelijk de credits voor wie ze zijn: ze worden vooral als leider geaccepteerd als ze spreken zoals mannen dat doen. Zoals Anderson in haar video vertelt, nam de eerste vrouwelijke premier van het Verenigd Koninkrijk, Margaret Thatcher, spraaklessen om haar stem te verlagen. Ook de veroordeelde zakenvrouw Elizabeth Holmes paste haar stem aan om serieuzer genomen te worden in een door mannen gedomineerde werkomgeving.

Maar eerlijk gezegd, je kunt je stem nooit zodanig kunstmatig verlagen zonder in te boeten op kracht, expressie en authenticiteit. Het bereik van je stem is een biologisch gegeven, net als je lengte. Met lengte gebeurt iets soortgelijks als met stem: we zien langere mensen over het algemeen als sterker, betrouwbaarder en competenter. En net zoals vrouwen over het algemeen kleiner zijn dan mannen, hebben ze een stem die een hele octaaf hoger klinkt. Waar het op neerkomt is dit: zelfs als ze een paar hoge hakken aantrekken en proberen te spreken met hun laagste tonen, zullen de meeste vrouwen nooit de lichaamslengte en het stembereik van mannen benaderen.

Deze biologische feiten suggereren dat vrouwen dan altijd in het nadeel zullen zijn, wat er ook gebeurt. Wat is de oplossing? Moeten vrouwen zich anders gaan gedragen om hun vrouwelijkheid af te zwakken? Absoluut niet. Ik ben van mening dat als vrouwen in tooonaangevende posities blijven proberen om eruit te zien en te klinken zoals mannen, we een ernstig probleem hebben. Want dan zal onze maatschappij nooit vertrouwd raken met hoe een welbespraakte, krachtige vrouw klinkt en eruitziet als zichzelf. Ik vind dat vrouwen hun hogere stem moeten omarmen zoals die is. In plaats van proberen je toonhoogte te veranderen, zijn er slimmere stemtechnieken waarmee je je stem kunt verbeteren. Als je vaak te horen krijgt dat je stem hoog, piepend en dun klinkt, is de kans namelijk groot dat het niet aan je toonhoogte ligt, maar aan je resonantie.

Het is niet je toonhoogte, maar resonantie

Wanneer je spreekt of zingt, produceren je stembanden geluidsgolven die gaan trillen in je botten en de holtes van je lichaam. Hoe meer ruimte er is voor deze geluidsgolven om te trillen, hoe beter je resoneert. Hoge tonen resoneren beter in het hoofd en lage tonen resoneren beter in de borst. Een goed resonerende stem klinkt luider, sterker en kan meer activiteit aan. Daarom vinden we resonerende stemmen vaak aantrekkelijker.

Bovendien ervaren we resonerende stemmen als lager dan ze in werkelijkheid zijn. Bij mijn cliënten demonstreer ik altijd het verschil tussen een resonerende toon en een niet-resonerende toon op dezelfde toonhoogte. De meesten van hen denken dat het resonerende geluid lager is dan het niet-resonerende geluid, ook al hebben beide geluiden dezelfde toonhoogte. Omdat diepe stemmen in de mode zijn en als meer gezaghebbend worden ervaren, forceren veel vrouwen, maar ook mannen, de toonhoogte van hun stem naar een sub-optimaal niveau binnen hun stembereik. Als gevolg daarvan verliezen ze aan volume en kracht. Omdat ze dan slechts een beperkt stembereik gebruiken, klinken ze vlak. Soms klinkt het zelfs onecht. Als je denkt dat je stem te hoog is, probeer dan niet om lager te spreken. De diepere kwaliteit van je stem komt vanzelf naar voren als je beter gaat resoneren.

Je kunt de resonantie van je stem verbeteren door simpelweg meer ruimte in je keel te maken terwijl je spreekt. Om deze ruimte te vinden doe je alsof je gaapt, terwijl je je mond opent en je kaak laat zakken. Sluit nu je lippen, maar hou je kaak laag en ontspannen. Je zou nu een lege ruimte in je mond moeten ervaren, ter grootte van een pingpongbal. Hou deze open ruimte vast terwijl je spreekt en je stem naar voren projecteert, hij klinkt nu voller en ronder. Het kan zijn dat je je kaak meer moet laten zakken dan je gewend bent. Hou er ook rekening mee dat, ongeacht de voordelen die het heeft, glimlachen geen goede mondstand is voor resonantie. Slechts twee klinkers klinken goed in de glimlachstand: de EE en de IE. Bij het uitspreken van alle andere klinkers kun je glimlachen beter vermijden en je kaak verder laten zakken. Glimlachen doe je voortaan tussen het spreken door.

Tot slot

Het spreekt voor zich dat mannen en vrouwen op veel vlakken verschillend zijn, ze hebben verschillende lichamen en hormonale systemen. Helaas leven we nog steeds in een wereld die stereotiepe mannelijke eigenschappen meer waardeert dan vrouwelijke eigenschappen. In plaats van zich aan te passen aan deze status quo door hun stem te veranderen, hoop ik dat vrouwen zichelf blijven en het zelfvertrouwen hebben om zich vooraan te laten staan op hun vrouwelijke eigenschappen, of dit nu  stem, uiterlijk of ander gedrag is. Alleen dan zullen we op den duur vrouwenstemmen gaan herkennen als even sterk, betrouwbaar en competent als die van mannen.